بسیاری از ملت های عرب منطقه در طی چند ماه اخیر با استفاده از شاهراههای اطلاعاتی، هفت شهر عشق و آزادی را سیر نمودند. اما ما ایرانیان بعد از صد سال تلاش، همچنان اندر خم “همان” کوچه بن بست هستیم! چـــرا؟. پاره ای از چرای این حقیقت تلخ را می توان با الهام از دلایل موفقیت خیزش نسل جوان عرب در وادی خود شیفتگی و خودمحوری بخشی از اپوزیسیون برونمرزی ایرانیان جـُست.
این نقشه بخش بزرگی از خاورمیانه را نشان می دهد که مردم آن در برابر رهبران خودکامه، دیکتاتور خود ایستاده اند، و به دنبال آزادی و دموکراسی هستند.
اقدام شجاعانه جوانان عرب تحسین برانگیز است زیرا که بقول مولانا حیلت را رها کردند وعاشقانه پروانه گشتند و اندر دل آتش آزادی درآمدند؛ سینه ها را از کینه ها شـُستند و شراب عشق را پیمانه شدند تا دیگران از این پیمانه عشق و آزادی بنوشند. اما مهمتر اینکه جمله آنان جان شدند تا لایق جانان شدند، و برای “سر” شدن با یکدیگر به رقابت نپرداختند.
مولانا می گوید “گوید سلیمان مر تو را بشنو لسان الطیر را، دامی و مرغ از تو رمد رو لانه شو, رو لانه شو. گر چهره بنماید صنم پر شو از او چون آینه، ور زلف بگشاید صنم رو شانه شو, رو شانه شو”. متاسفانه اپوزیسونی که خود را “سر” می داند، چرا باید برای زلف ِ صنم ِ آزادی ِ “دیگران” شانه شود؟. چرا؟. و اینگونه است که ما همچنان اندر خم کوچه خودپرستی، هم خویش را از نسل جوان بیگانه کردیم و هم خانه را ویرانه!.
در شرایطی که موج آزادیخواهی سواحل اعراب را از دریای مدیترانه تا دریای عمان و از خلیج فارس تا دریای سرخ درنوردیده است، و جوانان جملگی از جان گذشتند و در درون کشتی استبدادزده ملوان شدند تا آن را به ساحل آزادی برسانند. هیچ ناخدای خودگماشته ای از آنسوی “ساحل عافیت” برای آنها نسخه “رهایی” نپیچید. متاسفانه در مورد خیزش نسل جوان ایرانی که به جنبش سبز معروف است، اینگونه نشد. بسیاری از چهره های اپوزیسیون که خود را نه تنها “سر” بلکه “سری برتر از سرها” می دانند، خوشحال شدند که جمله جوانان کشور جان شده اند و اینک لایق هدایت و رهنمودی توسط جانان آسوده در سواحل تبعید هستند.
اما در این میان, یک مشکل کوچک یا بهتر بگویم دو مشکل کوچک وجود داشت؛ و آن این بود که جوانان بپا خاسته, موسوی و کروبی را رهبر نمادین جنبش می دانستند و در کنار فریاد مرگ بر دیکتاتور و جمهوری ایرانی، شعار یا حسین میر حسین نیز سر می دادند.
شعار و مطالبات ساختارشکن نسل جوان که می خواهد از تمامیت سیستم شکست خورده و غیر قابل اصلاح جمهوری اسلامی عبور کند, بر همه آشکار است، و مستلزم قلمفرسائی نیست. در نتیجه آنچه را که عیان است می گذارم و می گذرم.
یکی از صدها تظاهرات جوانان ایرانی درون کشور که به پشتیبانی جنبش سبز برخاستند، و برای آزادی و دموکراسی ایران، جان خود را سپر بلا قرار دادند.
بهرحال علیرغم پیچیدگی های عینیت موجود درونمرزی، متاسفانه مبارزه برای قطع “سر” از “بدنه” جنبش سبز توسط بخشی از اپوزیسیون برونمرزی تحت عناوین و اسامی مختلف آغاز شد. در ماههای اخیر رژیم جمهوری اسلامی نیز به کمک اپوزیسیون شتافت و تلاش نمود تا عملا ً سران نمادین جنبش را از بدنه جامعه که جنبش سبز در بطن آن موجود است، جدا کند؛ و تصور رژیم بر این است که در این راستا تا حد زیادی موفق شده است.
تکفیرهای متضاد اما عملا ً همسو بر علیه جایگاه و عملکرد موسوی و کروبی توسط برخی از اپوزیسیون از یک سو و رژیم جمهوری اسلامی از سوی دیگر مطرح می شود.گروه ها و محافل متعددی در بین اپوزیسیون برونمرزی که داعیه رهبری را در سر می پرورانند، با شعارهای مختلف به میدان آمده اند تا برای همیشه کار موسوی و کروبی را یکسره کرده و خود را رهبر جنبش سبز معرفی کنند. برای اثبات محق بودن خویش حتی انتخابات “کـلـیـکـی” در اینترنت انجام داده اند تا بصورت دمکراتیک برای همگان ثابت شود که بدنه جنبش سبز می خواهد از موسوی و کروبی اعلام برائت کرده و خود را به این “سرهای منتخب” وصل کند و نتیجتا ً مصادره خودخواسته جنبش سبز صورت گیرد.
البته این نه تنها حق دمکراتیک بلکه وظیفه هر گروهی است تا با متشکل شدن، کمال مطلوب و خواسته های خود را به مردم معرفی کنند و در جهت باروری و سمت و سو دادن مطالبات مردمی به سوی ایده آل های سیاسی و یا مسلکی خود تلاش نمایند.
رقابت سیاسی برای تسخیر آرای مردم زمانی میسر است که میدان و قوانین بازی در یک جامعه آزاد و دمکراتیک برای همه مهیا شده باشد. رقابت سیاسی سالم با موج سواری تخریبی، موازی سازی توهینی و هژمونی طلبی فرقه ای تفاوت فراوان دارد.
آسیب پذیری بالقوه جنبش سبز به دلیل سرکوب بدنه آن و حبس و حصر رهبران نمادین آن باید مورد مداقع کسانی که خود را دمکرات و آزدیخواه می دانند قرار گیرد. باید به شعور و آگاهی نسل جوان احترام گذاشت. آنها می دانند که چه می خواهند، و مهمتر اینکه چگونه با پرداخت کمترین هزینه و بهره برداری هوشمندانه از کانال ها و پتاسیل های موجود در جامعه به مطالبات مدنی ـ سیاسی خود دست یابند. البته نگرانی نسل قدیم که در امتحان بهمن ۵۷ رفوزه شد، ظاهرا ً این است که جوانان عصر اینترنت امروزی ممکن است همان اشتباه دیروزی ها را تکرار کنند. براستی از کی تا بحال “رفوزه شده” می تواند با اتکا به تجربه “مردودی” خود، درس موفقیت به دیگران بیاموزد؟. وانگهی ما که بعد از سه دهه زندگی در جوامع دمکراتیک و آزاد غربی خود نتوانستیم “مهربان” باشیم، چگونه می توانیم درس “مهربانی های” خود را به نسل جوان منتقل کنیم؟.
این روزها شاهد اعلام موجودیت گروهای مختلفی تحت عناوین کنگره و شبکه و جنبش و مجلس و دولت در تبعید و غیره هستیم. نکات مشترک آنها الحاق کلمه سبز در کنار نام گروه خود، و حمله به سران نمادین جنبش سبز می باشد. تقریبا ً همه آنها بطور انحصار طلبانه ای شیفته “پروژه های خود محور” هستند که “غیرخودی ها” در درون آن جایی ندارند. اگر کمی سماجت در تفحص بخرج بدهید، می توانید دُم خروس خودی را از زیر عبای آزادیخواهی آنان بوضوح ببینید. یکی می گوید عضویت در کنگره ملی برای همه ایرانیان آزاد است ـ منحای فلان گروه. دیگری ادعا می کند که برای آنها خودی و غیرخودی فرقی ندارد ـ مگر اینکه از فلان دسته و طیف باشند.
دست کم دو گروه می خواهند جنبش جوانان ایران را به بیراهه کشند، و آن را خراب می کنند، یکی آنهایی که ادعای سیاست و رهبری می کنند، و در خارج نشسته اند، و دیگر شماری که یا وابسته به رژیمند، و یا می خواهند رژیم اسلامی برجامانده، تغییر جزئی پیدا کند. ۵ نفر زیر، از این گونه اند. اکبر گنجی، عطاالله مهاجرانی، عبدالعلی بازرگان، عبدالکریم سروش، و محسن کدیور پنج تن فیلسوفان نواندیش مسلمان و یا شومن های فیلسوف نما، که هفته گذشته در لندن “اتاق فکر جنبش سبز″ را راه اندازی کردند، یعنی کسانی که نخستین آموزش های خود را از شریعتی فراگرفتند.
باید به شعور و آگاهی سیاسی نسل جوان ایرانی احترام گذاشت. آنها کمتر از جوانان تونسی و مصری و لیبیایی و سوریه ای نیستند. همانگونه که جوانان تحسین برانگیز این کشورها بدون داشتن دهها رادیو تلویزیون ماهواره ای اپوزیسیونی و دهها رهبر منتظر و دولت در تبعید توانستند دیکتاتورها را به چالش بکشند، جوان ایرانی نیز می تواند با درایت و به دور از تعصب مسلکی سرنوشت خود را رقم بزند، به شرط آنکه ما ساحل نشینان در غربت معذورات و محدودیت های آنان را درک کرده و به تیزهوشی مبارزاتی و تاکتیکی آنها اعتماد کنیم و از موعظه و تعیین تکلیف برای آنها از راه دور بپرهیزیم.
نگارنده در سال ۱۳۸۸ در مقاله ای تحت نام “آسیب‌شناسی جنبش سبز و نقش افراطیون در اپوزیسیون برونمرزی” نوشتم که “نسل جوان و آگاه امروز بر خلاف نسل متعصب ِ ماقبل خویش مسائل را از پشت عینک های سیاه و سفید ایدئولوژیکی و مطلق گرایانه نمی نگرد. موسوی و کروبی همواره اذعان نموده اند که رهبران این جنبش ِ خودجوش نیستند. در نتیجه بحث و جدال بر سر رهبری نیست. وابستگی گذشته آنها به رژیم و محدودیت‌ها و معذوریت‌های فعلی آنان بر هیچکس پوشیده نیست. اما هیچکس نمی‌تواند نقش نمادین و عملی آنها را بعنوان “ســپــر” (و نه ضرورتا ً رهبر) انکار کند.
در این مرحله از مبارزه جنبش سبز نقش “سپری” رهبران نهادین آن حائز اهمیت است. همانگونه که از حامیان برونمرزی و حمایت مجامع بین المللی از جنبش سبز استقبال میکنیم، باید از همراهی و “پوشش حفاظتی” و مواضع شجاعانه شخصیت‌های حامی درونمرزی و مدافع جنبش سبز تا زمانی که همراه مردم هستند، علیرغم تفاوت‌های نظری واختلاف مسلکی با آنها، قدردانی و حمایت کرد.
جنبش سبز قیام نسل جوان است که نمی‌خواهد درگیر نبردهای دیروز و اسیر دگم اندیشی گذشته باشد. آنها بر علیه هر چه که “کهنه و فرسوده” است قیام کرده‌اند. کــهــنــه‌ای که بوی دشمنی و نفرت و خرافه پرستی و تعصب و مطلق اندیشی می‌دهد. “ما” به این نسل بدهکاریم، و آنها حق دارند خود را از دست “ما” خلاص کنند”.
اکنون قرن بیست و یکم است، سده ای که انسان ها از دنیای خرافات ، و افسانه بیرون آمده، به جهان دانش و خرد روی می آورند. قرن کنونی قرن آزادی و دموکراسی، و کرامت انسانی است. بنابرین، بیش از این، جای و دیکتاتور، وخودکامه هایی مانند مبارک، بن علی، و خامنه ای نخواهد بود.
اینک بعد از ۲۲ ماه ایستادگی و مقاومت شجاعانه، موسوی و کروبی و همسران آنها، سزاوار انتقادات مثبت و پیشنهادات سازنده بهمراه حمایت و تحسین هستند. این زیبنده انسان های فرهیخته نیست که در چنین شرایط حساسی همایش و کنگره و گردهمایی های “خودی” را از یک سو تبدیل به مجلس “ختم سیاسی” برای موسوی و کروبی، و از سوی دیگر به مراسم تفویض رهبری جنبش سبز به “خودگمارده” های منصوب گروه خودی بکنند.
حقیقتا ً باید در تعمیق دستاوردهای جنبش سبز کوشا شد. اینها به موسوی و کروبی ایراد می گیرند که “غیرخودی” ساختارشکن را بر نمی تابند، اما متاسفانه خودشان در حیطه عملکرد خویش “غیرخودی” را حذف می کنند. بهر روی بجای پیروی از میل و هوای مسلکی خویش باید از قالب اندیشه های کهنه برون شد و در گشودن قفل استبداد همانند دندانه های کلید با نسل جوان همراه شد. بقول مولانا ” اندیشه ات جایی رود وانگه تو را آنجا کشد، ز اندیشه بگذر چون قضا پیشانه شو پیشانه شو. قــفــلـی بود میل و هوا بنهاده بر دل های ما، مفتاح شو مفتاح را دندانه شو دندانه شو!.
