دوستان شایعه ای را خبرگزاری ایلنا پخش کرده که ایران باید منتظر زمین لرزه  ٩ تا ١٠ ریشتری باشد و منبع خود را (بدون دادن لینک) مرکز زمین شناسی امریکا معرفی کرده است. از دلایل سیاسی پخش چنین شایعه ای بگذریم (می توان از این شایعه برای شکستن قیمت بالا رونده ی مسکن در چند ماه اخیر استفاده کرد) بسی شرمساری که خبرگزاری های ما به جای پخش خبر درست و آگاهی رسانی دقیق، کارشان شده شایعه پراکنی و من شهروند باید بیایم وظیفه ی آنها را انجام دهم.

نکاتی که لازم است شما دوستان که در کشوری زلزله خیز زندگی می کنید، بدانید:

١- تا به امروز و با دانش امروزی هیچ فن آوری برای پیش بینی زمین لرزه وجود ندارد. ما تنها می توانیم زمین لرزه را بصورت احتمالی تخمین بزنیم و یا از پیش لرزه ها آن هم در فاصله ی زمانی کم با زمین لرزه ی اصلی یک پیش بینی شاید چند دقیقه ای داشته باشیم. پس کسانی که مدعی پیش بینی زمین لرزه می شوند دروغ گویی بیش نیستند.

زلزله بوئین زهرا، یکی از وحشتناک ترین زمین لرزه های تاریخ ایران بوده است.

٢- زمین لرزه های بالای ٨ ریشتر بسیار نادرند، چه برسد به زمین لرزه های بالای ٩ ریشتر. لیست همه ی زمین لرزه های بزرگ جهان و لیست زمین لرزه های ایران در پایین متن آمده است.

٣- زمین لرزه های بالای ٨ ریشتر در مکان های فعال زمین شناسی صورت می گیرند یعنی دقیقن در جایی که قاره ها از هم جدا می شوند و مکان دقیق میانه اقیانوس ها و به ویژه اقیانوس آرام (کبیر) تقریبا در ٣ نقطه ی جهان شیلی، جزایر اندونزی، ژاپن و کالیفرنیا… این بدان معنی نیست که احتمال آمدن زمین لرزه ی بالای ٨ ریشتر در جای دیگر غیرممکن است، اما بسیار نادر خواهد بود.

تنها زمین لرزه ی بزرگ بالای ٨ ریشتری که در حاشیه یا میانه اقیانوس آرام نبوده مربوط به زمین لرزه ی لیسبون است که اآن هم مستقیما به اقیانوس اطلس مربوط می شود. این بدان معنی نیست که ما هیچوقت با چنین زمین لرزه ای روبرو نمی شویم، اما احتمال آن بسیار بسیار بسیار اندک است، اما غیر ممکن نیست.

۴- آزمایش بمب اتم یا هیدروژنی در زیر زمین:

در اصل موج انفجار به صورت زمین لرزه نمایان می شود و بزرگترینش آزمایش بمب هیدروژنی تزار (ساخت شوروی سابق) بود که قدرتی برابر با ۵٧ مگا تن TNT داشته و می شود گفت ٢٧٠٠ برابر قوی تر از بمب اتمی هیروشیما و ناکازاکی و قویترین بمب آزمایش شده ساخت بشر بوده است.

نکته مهم درباره ی آزمایش های هسته ای این است که آنها نمی توانند عمق زیادی داشته باشند، حدود یک کیلومتر تا نهایت ٣ کیلومتر عمق دارد. زمین لرزه های طبیعی معمولا عمق بالای ۵ کیلومتر دارند. بنابراین پس از هر زمین لرزه و شنیدن عمق بالای ۵ بدانید که آزمایش اتمی نیست و نسبت دادن آن به آزمایش هسته ای شایعه است. اگر ایران هم بخواهد بمب هسته ای را زیر زمین آزمایش کند، قدرت این بمب اولیه نمی تواند زیاد باشد و زمین لرزه ی تولیدی آن حدود ٣ تا ۴ ریشتر خواهد بود و فقط متخصصان زمین شناسی و ژئوفیزیک می توانند آنرا از زمین لرزه ی معمولی تشخیص بدهند.

۵- سدهای عظیم:

نمونه جدید و نادر زمین لرزه که هنوز تایید علمی نشده سدسازی عظیم است که البته هنوز تایید علمی نشده؛ برخی از دانشمندان زمین لرزه ی اخیر چین را به سد بزرگ این کشور نسبت داده اند. (برای پیشگیری از شایعه سازی در این زمینه سدهای ایران هیچ کدام آنقدر بزرگ نیستند که چنین تاثیری روی گسل ها بگذارند).

آزمایش های هسته ای در زیر زمین می تواند سبب بروز زمین لرزه شود، اما امکان رخ دادن چنین حادثه ای در ایران، بسیار کم است.

۶- داستان هارپ ساختگی و غیر علمی است. آنقدر مسخره است که نیاز به توضیح هم در این باره وقت تلف کردن است.

٧- احتمال زمین لرزه ی تهران:

تهران روی چند گسل ریز و درشت است که مهمترین آنها ری و عباس اباد است؛ اینکه در تهران حدود ١٨٠ سال است که زمین لرزه نیامده (درباره ی این آمار هم دیدگاه متفاوت است یکی اینکه گسل تهران اصلا ظرفیت زمین لرزه بالای ٧.٣ ریشتر را ندارد یکی اینکه بویین زهرا در سال ١٣۴١ را برخی محدوده ی گسل های تهران می دانند و برخی نه) و دوره آماری زمین لرزه های بزرگ این منطقه حدود ١۵٠ تا ٢٠٠ سال است تقریبا درست است.

اما این مساله نه به این معنا است که حتما باید در این دوره زمین لرزه بیاید. این آمار یک میانگین است و دقیق نیست. البته این به معنی کوتاهی در آموزش و پیگیری از آن نیست، چرا که به خاطر این گسل ها دیر یا زود زمین لرزه می آید. با نوسازی بافت شهری و رعایت اصول ساختمان سازی می توان این کار را کرد. تقریبا شهر توکیوی ژاپن تا زمین لرزه ی ٨ ریشتر مقاومت دارد.

٨- نیروگاه هسته ای:

اگر بنا به گفته ی مسولین مقاومت نیروگاه بوشهر تا ٨ ریشتر باشد (که احتمالا درست است و بنا به استانداردهای جهانی و اجباری باید اینگونه باشد) زمین لرزه های ایران نمی تواند آسیبی به این نیروگاه وارد سازد. شایعه تسونامی و نیروگاه بوشهر هم تقریبا بعید بنظر می رسد چراکه تسونامی بر اثر زمین لرزه ی بستر اقیانوس ها ایجاد می شود ١- بستر اقیانوس هند زلزله خیز نیست ٢- اگر هم باشد وجود تنگه ی هرمز نقش یک موج شکن طبیعی را بازی می کند. خطر تسونامی احتمالی سواحل دریای عمان از چابهار تا تنگه هرمز یعنی بندر عباس و جزیره ی قشم را می تواند تهدید کند.

٩- سایت زمین لرزه ی جهانی:

این سایت تنها احتمال آماری زمین لرزه ها را اعلام می کند، هیچ پیش بینی خاصی انجام نمی دهد و اگر می بینید که الان ایران را تا ۴٨ ساعت احتمال ٢.۵% داده که زمین لرزه بیاید. همین درصد ٢.۵ که خیلی پایین است اما با این حال طبیعی است چون پس از هر زمین لرزه ای احتمال پس لرزه حتی در حدود کمی پایین تر از قدرت زمین لرزه اصلی وجود دارد.

اگر به لیست سمت چپ این جدول نگاه کنید دقیقن می بینید که مکان هایی که به  تازگی زمین لرزه آمده را داده و دقیقن این مکان ها احتمال بالاتری نسبت به دیگر مکان ها برای زمین لرزه احتمالی دارد و رفته رفته از زمان زمین لرزه بگذرد و اتفاقی نیفتد این احتمال کاهش می یابد.

به هنگام بروز بلایای طبیعی، در جوامع خرافاتی همچون ایران، بازار شایعه و دروغ پردازی همیشه داغ است؛ این بار ایرانیان دست روی پروژه خیالی هارپ گذاشته اند که می تواند در جای جایِ جهان، بلایایِ طبیعی ایجاد کند!

زمین لرزه های بالای ٩ ریشتر ثبت شده:

١- ١٩۶٠ شیلی ٩.۵ ریشتر
٢- ١٩۶۴ آلاسکا و ٢٠٠۴ سوماترای اندونزی ٩.٢ ریشتر
٣- ١٧۵۵ لیسبون پرتقال و ٢٠١١ ژاپن ٩ ریشتر
* زمین لرزه حاصل از آتشفشان توبا در اندونزی حدود ٧٠ هزار سال پیش ثبت علمی نشده تنها بنا به شواهد زمین شناسی اندازه گیری شده و ٩.١۵ ریشتر احتمال داده شده است.

زمین لرزه های بین ٨.۵ تا ٩ ریشتر ثبت شده:

۴- ٢٠١٠ شیلی ٨.٨ ریشتر
۵- زمین لرزه حاصل از فوران آتشفشانی ١٨٨٣ کراکاتوا اندونزی ٨.٧۵ ریشتر
۶- ٢٠٠۵ سوماترا ٨.٧ ریشتر
٧- ٢٠١٢ سوماترا ٨.۶ ریشتر
٨- ٢٠٠٧ سوماترا ٨.۵ ریشتر

زمین لرزه سال ۱۹۶۰ در شیلی با قدرت ۹٫۵ ریشتر، بزرگ ترین زلزله ثبت شده در دنیا است.

زمین لرزه های بالای ٨ تا ٨.۵ ریشتر:

٩- ١٩۶١ آزمایش بمب هیدروژنی تزار، ٨.٣۵ ریشتر
١٠- ١٩٨۵ مکزیکوسیتی در کزیک ٨.١ ریشتر
١١- ١٩٠۵ کانگرا هیمالیای هند، ١٩٠۶ و ١٨٩۴ سن فرانسیسکو امریکا، ٢٠٠٧ پرو، ١٩۴٩ کویین چارلت کانادا، ١٨٩١ مینو اواری ژاپن و زمین لرزه ی ٢٠٠٨ شیچوان چین با ٨ ریشتر

سیاهه زمین لرزه های ایران:

١- بزرگترین زمین لرزه ی ثبت شده در طول تاریخ ایران به سال ٢٣۵ خورشیدی بوده است که در شهر دامغان اتفاق افتاده و می گویند حدود ٧.٩ ریشتر بوده.

٢- قویترین زمین لرزه ی ثبت شده ی علمی در ایران همین زمین لرزه ی خاش و زمین لرزه ی طبس شهریور ۵٧ بوده است که ٧.٨ ریشتر بوده اند. عمق زمین لرزه طبس کم حدود ١۵ کیلومتر و مدت زمان لرزه طولانی ١٠ تا ٢٠ ثانیه بوده برای همین تلفات آن با اینکه در کویر بود زیاد بود و حدود ١۵٠٠٠ کشته بجا گذاشت.

٣- زمین لرزه ۴٢١ هجری تبریز با ٧.۶ ریشتر

۴- زلزله ١٣۶٩ منجیل ٧.۴ ریشتر

۵- زمین لرزه های قائن – بیرجند ١٣٧۶، فردوس خراسان جنوبی ١٣۴٧ و بروجرد ١٢٧٨ هم با ٧.٣ ریشتر رتبه پنجم را دارند.

همانطور که می بینید ایران منطقه ی زلزله خیزی هست، اما زلزله ی بالای ٨ ریشتر نداشته و البته امیدواریم هیچگاه نداشته باشد.